Trẻ em là niềm vui, niềm hạnh phúc của mỗi gia đình, là tương lai của đất nước. Chính vì lẽ đó, sinh thời Bác Hồ cũng rất quan tâm đến trẻ em, Bác nói: “Không có giáo dục thì không nói gì đến kinh tế văn hóa”. Sản phẩm của giáo dục là con người mà con người là mục tiêu, động lực của sự phát triển đất nước, trong tương lai đó chính là thế hệ trẻ. Vì thế việc chăm sóc giáo dục trẻ là trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó đặc biệt là vai trò hướng dẫn, giáo dục của cô giáo.
Lứa tuổi mầm non là lứa tuổi kỳ diệu, trẻ vô cùng hiếu động, tò mò, ham hiểu biết và luôn sử dụng mọi giác quan để khám phá thế giới xung quanh trẻ. Ở lứa tuổi này trẻ còn quá non nớt để tự bảo vệ mình và đảm bảo an toàn cho bản thân. Vì vậy, khi ở một mình, khi bị người lạ dụ dỗ trẻ dễ tin và đi theo người lạ, và khi vui chơi, trong sinh hoạt rất dễ xảy ra tai nạn thương tích nhỏ: Rách da, tổn thương phần mềm, gãy xương. Tuy nhiên phần lớn các vấn đề trên đều có thể phòng tránh được nếu cha, mẹ, cô giáo và mọi người trong cộng đồng xác định được căn nguyên, nâng cao nhận thức, xây dựng cộng đồng an toàn cho trẻ.
Bên cạnh đó các giờ dạy về kỹ năng sống trong nhà trường còn chưa nhiều, trong khi đó thời gian trẻ ở trên lớp nhiều hơn thời gian trẻ ở nhà, đặc biệt là trẻ ở các trường mầm non. Nhận thức được như vậy, là một giáo viên mầm non, trực tiếp chăm sóc và giáo dục trẻ tôi luôn suy nghĩ làm sao để giúp trẻ trang bị cho mình những kỹ năng sống tốt nhất để phát triển nhân cách cho trẻ một cách toàn diện, đó cũng là những hành trang quan trọng để trẻ vững vàng bước vào đời.
Chúng tôi đã nhận thấy rằng đối với trẻ 3 - 4 tuổi việc giáo dục kỹ năng sống, đặc biệt kỹ năng đảm bảo an toàn cũng rất cần thiết vì trẻ bắt đầu nhận thức được thế nào là đúng, thế nào là sai, điều gì cần làm và điều gì không được làm.
Trong quá trình thực hiện tôi đã tìm kiếm tham khảo một số tài liệu, bài viết và áp dụng vào việc thực hiện chăm sóc giáo dục trẻ như:
Ưu điểm:
- Các đề tài trên đã đưa ra được những giải pháp giáo dục giới tính, cách bảo vệ bản thân khi bị cháy nổ trong cuộc sống và lồng ghép ở một số hoạt động cho trẻ trên lớp, bằng việc đã đưa những hình ảnh gợi mở và đàm thoại để trẻ tự nhận biết được giới tính của mình, phát hiện các vùng nhạy cảm trên cơ thể trẻ, giúp trẻ xác định được 5 nhóm người thường gặp trong cuộc sống hàng ngày. Biết được một số nguyên nhân gây ra hỏa hoạn, thiên tai và cách phòng chống khi có thiên tai, hỏa hoạn xảy ra.
*Hạn chế:
Qua tìm hiểu các đề tài trên chúng tôi nhận thấy phần lớn các sáng kiến còn chưa quan tâm đến sự tiếp nhận và xử lý tình huống trong hoạt động dạy kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ khi có những tình huống bất ngờ xảy ra với trẻ . Các giải pháp còn nặng về giảng giải, phân tích dài dòng. Thông tin, bài học truyền đạt đến trẻ mang tính một chiều khi cô giáo là người cung cấp thông tin đàm thoại với trẻ một số câu hỏi đơn giản, vì vậy tôi thấy trẻ chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo, tự giải quyết tình huống xảy ra trong cuộc sống hàng ngày được tái hiện trong các bài học.
* Giải pháp khắc phục:
- Cần tìm ra giải pháp để khắc phục tình trạng dạy trẻ cách xử lý các tình huống có thể xảy ra với trẻ ở mọi lúc, mọi nơi
- Cần phải thiết kế đa dạng các tình huống và khung cảnh xảy ra với trẻ để trẻ hình thành kỹ năng xử lý và ứng phó kịp thời. Vậy làm thế nào để giáo dục kỹ năng tự bảo vệ cho trẻ 3 - 4 tuổi có hiệu quả và giúp trẻ phát triển toàn diện nhất về mọi mặt, đó là câu hỏi luôn đặt ra trong tôi. Từ những suy nghĩ trăn trở trên chúng tôi đã quyết định thực hiện đề tài: “Dạy trẻ sử dụng một số kỹ năng tự bảo vệ bản thân để giúp trẻ 3-4 tuổi tại trường Mầm non 20-10 mạnh dạn tự tin thích nghi tốt hơn trong cuộc sống”- một vấn đề đang được quan tâm trong giáo dục mầm non hiện nay.
Trẻ mầm non đặc biệt là trẻ trong giai đoạn 3 – 4 tuổi đã có sự nhận thức và phát triển về mọi mặt, cả về thể chất, trí tuệ, ngôn ngữ lẫn tính cách. Tuy vậy nhưng ở độ tuổi này trẻ còn quá nhỏ để có thể hiểu hết và tự bảo vệ bản thân trước những cạm bẫy, cám dỗ, nguy hiểm luôn rình rập xung quanh mình. Vì vậy dạy cho trẻ những kỹ năng tự bảo vệ là giúp trẻ biết cách bảo vệ bản thân mình trước dịch bệnh, trước những nguy hiểm và phòng tránh những tai nạn thương tích, tạo sự tự tin cho trẻ giúp trẻ thích nghi với môi trường xung quanh, không những thế còn giúp trẻ biết cách ứng xử, đối phó với những tình huống xảy ra trong cuộc sống hàng ngày.
- Các bước thực hiện giải pháp mới của tác giả:
1. Giáo viên giáo dục kỹ năng tự bảo vệ và đảm bảo an toàn cho trẻ thông qua mọi hoạt động.
2. Giáo viên dạy trẻ những kỹ năng cần thiết để trẻ tự bảo vệ bản thân.
3. Giáo viên cần động viên, khen thưởng trẻ kịp thời.
4. Tuyên truyền phối hợp với phụ huynh nhuần nhuyễn và chặt chẽ.
* Biện pháp 1: Giáo viên tự học bồi dưỡng kiến thức, tích lũy kinh nghiệm
Là một giáo viên mầm non yêu nghề mến trẻ là cái cốt lõi không thể thiếu. Để có thể thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục đề ra thì một người giáo viên mầm non cần phải trang bị cho mình một hệ thống kiến thức phong phú, chính xác và đặc biệt là phải được trải nghiệm các kỹ năng giáo dục thực tế.
Muốn có kiến thức và hiểu được tâm lý, tính cách của trẻ 3 – 4 tuổi thì tôi đã tập trung vào đọc và nghiên cứu tài liệu về tâm lý học trẻ em ( NXB Đại Học Sư Phạm), nghiên cứu tài liệu Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non, và tìm hiểu nhiều nguồn tài liệu giáo dục khác nhau: báo giáo dục, internet......
Chúng tôi tham gia rất nhiệt tình và đầy đủ các lớp bồi dưỡng mà nhà trường hay phòng giáo dục tổ chức. Qua các lớp bồi dưỡng như: bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, bồi dưỡng giáo viên dạy kĩ năng sống, bồi dưỡng công nghệ thông tin đã giúp chúng tôi có thêm rất nhiều kiến thức giúp ích trong công việc giảng dạy cũng như trong việc rèn trẻ một số kĩ năng sống trong lớp.
Đối với bản thân chúng tôi thời gian để tự học, trau dồi kiến thức kinh nghiệm với các bạn trong khối là hạn hẹp, bởi vậy chúng tôi và các đồng chí giáo viên trong khối tranh thủ sau những giờ trả trẻ song chúng tôi ngồi lại với nhau để trao đổi học hỏi kinh nghiệm, rút kinh nghiệm cho nhau để cùng nhau tiến bộ.
Để thiết kế các bài dạy, lồng ghép dạy các kỹ năng cho phù hợp với trẻ. Thông qua quá trình tự học, tự bồi dưỡng chúng tôi đã đúc kết được một điều rằng:
- Để dạy trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân và đảm bảo an toàn cho trẻ thì cô giáo phải nắm vững những kiến thức về các kỹ năng tự bảo vệ, kỹ năng an toàn phòng chống tai nạn cho trẻ: chính vì điều đó mà bản thân tôi luôn tìm tòi học hỏi các tài liệu có liên quan để nghiên cứu, đặc biệt khi tôi được tham gia chương trình phòng cháy, chữa cháy chuyên đề của trường bạn, tôi thấy rất ý nghĩa và giúp tôi có những kiến thức cần thiết dạy trẻ để tự bảo vệ và đảm bảo an toàn khi xảy ra cháy.
- Trẻ mẫu giáo bé rất hứng thú với những bài học mới lạ, có nội dung hấp dẫn. Vì vậy, tôi sưu tầm những bài thơ, bài hát, câu chuyện, tình huống, những bài tập thực hành, những video dạy kỹ năng sống và những câu hỏi để kích thích trẻ tìm câu trả lời theo sự tư duy, cách giải quyết riêng của trẻ để kích thích trẻ tham gia hoạt động học một cách hiệu quả nhất.
* Biện pháp 2: Giáo dục kỹ năng tự bảo vệ và đảm bảo an toàn cho trẻ thông qua mọi hoạt động
Với trẻ mẫu giáo nhỡ, kinh nghiệm sống chưa có nhiều nên kỹ năng phòng chống tai nạn đảm bảo an toàn và kỹ năng tự bảo vệ còn hạn chế. Trẻ chưa nhận thức được mối nguy hiểm sảy ra xung quanh trẻ và cách nhận biết, phòng tránh và xử lý cho phù hợp. Chính vì vậy chúng tôi đã suy nghĩ, nghiên cứu các nội dung kỹ năng rồi đưa vào dạy lồng ghép thông qua các hoạt động trong ngày và đồng thời được gắn vào các chủ đề, chủ điểm trong năm cho phù hợp. Cụ thể là:
* Thông qua giờ hoạt động học có chủ đích :
Xuất phát từ tâm lý trẻ mầm non là rất thích nghe kể chuyện, đọc thơ, múa hát và đặc biệt là thích tìm tòi khám phá nên tôi đã lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng tự bảo vệ, kỹ năng đảm bảo an toàn những tai nạn có thể xảy ra cho trẻ. Giúp trẻ tiếp nhận một cách hứng thú, tự nguyện. Qua nội dung các câu chuyện, bài thơ, bài hát giúp trẻ hình thành những kỹ năng một cách tự nhiên.
Ví dụ: Qua bài hát “Cô dạy bé bài học giao thông” trẻ học được một số luật lệ giao thông khi gặp đèn giao thông và khi tham gia giao thông phải đi bên tay phải
* Thông qua hoạt động ngoài trời:
Trước khi xuống sân dạo chơi, trẻ phải đi xuống và lên cầu thang, vì vậy khi đi tôi cho trẻ đi theo hàng đồng thời nhắc trẻ không xô đẩy nhau, không chèo lên thành cầu thang, đồng thời hướng dẫn trẻ cách đi đúng với kỹ năng đi cầu thang. Dạo chơi sân trường tôi cho trẻ quan sát các hình ảnh tuyên truyền về vệ sinh, về phòng tránh điện giật, đuối nước, cháy nổ, không đi theo người lạ, trò chuyện sau đó cho trẻ cùng cô mô phỏng lại qua đó giúp trẻ ghi nhớ lâu hơn.
Giờ chơi tự do ngoài trời trẻ có thể gặp các tai nạn như chấn thương mềm, rách da, gãy xương…, Nguyên nhân thường do trẻ đùa nghịch, xô đẩy nhau. Khi cho trẻ chơi tự do trong hoạt động ngoài trời, tôi vừa quan sát trẻ chơi, vừa hướng dẫn trẻ cách chơi an toàn như: Cách nắm thành cầu trượt để trượt cho an toàn, cách cầm chắc xích đu khi chơi, khi có bạn đang chơi xích đu thì không được đứng gần phía trước vì sẽ rất nguy hiểm, hướng dẫn trẻ cách kiên trì chờ đến lượt mình chơi, tuyệt đối không xô đẩy, tranh giành đồ chơi, chỗ chơi với bạn.
* Thông qua hoạt động vệ sinh, ăn uống của trẻ:
` Giờ ăn: Trong khi ăn trẻ có thể bị gặp một số tai nạn như hóc, sặc thức ăn do trẻ cười đùa. Bị bỏng thức ăn do thức ăn mang từ nhà bếp lên còn đang nóng. Vì vậy trong giờ ăn,tôi quan sát trẻ cách ăn uống: Trẻ ăn như thế nào? Trẻ có ngậm cơm không? Trẻ có nói chuyện, đùa nghịch trong khi ăn không? Trong lúc ăn mà trẻ bị ho hay hắt xì hơi thì trẻ sẽ làm thế nào? Thức ăn rơi thì trẻ sẽ làm thế nào? Trong quá trình quan sát hành động của trẻ thì tôi luôn luôn nhắc trẻ: Các con nhớ xúc cho gọn gàng, trong giờ ăn không được nói chuyện đùa nghịch, khi ho hay hắt xì hơi thì phải biết che miệng lại, ăn thì phải nhai kỹ, nhai chậm, cơm rơi vãi thì phải nhặt vào đĩa, không được xúc cơm sang bát của bạn, không được ngậm thức ăn trong miệng, không được dùng tay để bốc thức ăn, nếu thức ăn còn bỏng các con thổi nguội mới ăn.
Cô giải thích cho trẻ hiểu: Nếu vừa ăn vừa nói chuyện thì có thể sẽ bị hóc sặc, thức ăn bỏng mà các con ăn vào sẽ bị bỏng miệng.......
Tất cả những điều đó giúp cho trẻ nhớ lâu và dần trở thành cái kỹ năng không thể thiếu với trẻ.
*Thông qua hoạt động chiều:
- Ví dụ : Thông qua hoạt động đọc thơ với bài thơ “Xe chữa cháy” của tác giả Phạm Hổ. Sau khi đọc bài thơ cô có thể đưa ra những câu hỏi đàm thoại với trẻ sau đó cô giáo dục trẻ: Những đồ dùng: bếp ga, bật lửa, nến, xăng, dầu…, là những đồ dùng rất nguy hiểm, dễ gây cháy, các con phải tránh xa, không được tự ý sử dụng, nhắc ba không nên hút thuốc, vì thuốc có hại cho sức khỏe nếu không cẩn thận sẽ gây cháy nhà. Qua đó cô có thể cung cấp thêm và giáo dục cho trẻ cách thoát hiểm và tự bảo vệ khi có cháy xảy ra:Cho trẻ tập kêu cứu khi cháy (cháy! Cháy!cứu!) hô thật to để mọi người cùng biết.
Khi cháy lớn có rất nhiều khói độc, nếu hít phải chúng mình sẽ bị ngạt thở và có thể bị ngất ngay lập tức.
Cô nói: “Khi có cháy các con phải nhanh chóng chạy ra khỏi đám cháy, vừa chạy vừa kêu cứu. Nếu bị kẹt trong đám cháy có người lớn bên cạnh phải nghe theo sự chỉ dẫn của người lớn…, Khi bị cháy lên người các con hãy dừng lại nằm xuống đất lăn đi lăn lại để cho lửa tắt rồi mới chạy tiếp, bịt khăn ướt, bò sát mặt đất, bịt khăn hoặc vải thấm nước. Nếu bị kẹt trong phòng không thể thoát ra ngoài lấy vải ướt bịt chặt các khe cửa rồi chui xuống gầm giường và nằm sát xuống sàn nhà.”
Sau khi cung cấp những kỹ năng cơ bản về phòng tránh và tự bảo vệ khi có cháy xảy ra , tôi cho trẻ thực hành đóng vai các nạn nhân, để cho trẻ được trải nghiệm, giúp trẻ ghi nhớ những kỹ năng đó tốt nhất.
*Trong giờ trả trẻ:
Hiện nay do xã hội đang trên đà phát triển hội nhập nên rất nhiều tệ nạn xảy ra ảnh hưởng đến trẻ em đặc biệt là nạn bắt cóc trẻ em nên tôi chú trọng đến việc đảm bảo an toàn cho trẻ trong thời gian về nhà.
Trường chúng tôi cũng đã thực hiện nhật ký đón trả trẻ nhưng một số phụ huynh còn chưa chịu ký vào sổ nhật ký với suy nghĩ “không quan trọng”. Trước tình hình như vậy tôi giải thích cho phụ huynh hiểu về những tai nạn có thể đến với trẻ và cách phòng tránh. Và nhiều phụ huynh do còn bận đi làm, nên nhờ hàng xóm đón con hộ thì tôi sẽ phải hỏi trẻ: Ai đến đón con? Con biết cô chú này không, tên là gì? Tôi sẽ gọi điện xác nhận với phụ huynh rồi mới cho đón trẻ. Đồng thời tôi dặn dò trẻ nếu người lạ mà con không quen biết thì không được đi theo vì đó là những người xấu, nếu chúng ta đi theo thì sẽ gặp nguy hiểm. Với cách này rất hiệu quả, 100% trẻ lớp tôi được an toàn và phụ huynh cũng rất yên tâm nên tôi sẽ duy trì biện pháp này cho những năm học tiếp theo.
* Biện pháp 3: Dạy trẻ những kỹ năng cần thiết để trẻ tự bảo vệ bản thân
Để trẻ biết tự bảo vệ bản thân cho mình ở mọi lúc, mọi nơi, giáo viên cần cung cấp cho trẻ những kỹ năng cần thiết nhằm giúp trẻ phát triển toàn diện và có khả năng thích ứng trong mọi hoàn cảnh thực tế. Có như vậy, trẻ sẽ chủ động, không dựa dẫm vào bố mẹ, vào thầy cô hay bạn bè mà tự mình chủ động, tự tin ứng phó với những tình huống nguy hiểm có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong cuộc sống của mình. Qua quá trình tìm tòi, nghiên cứu, tôi nhận thấy để giúp trẻ có kỹ năng tự bảo vệ bản thân, tôi sẽ hướng dẫn trẻ thực hành những kỹ năng sau:
* Kỹ năng nhận biết nguy hiểm
Tôi dạy trẻ cách nhận biết nguy hiểm qua hình ảnh, câu chuyện, tình huống cụ thể để giúp trẻ có cái nhìn toàn diện nhất về những nguy hiểm xung quanh trẻ, từ đó trẻ sẽ tự biết cách phòng tránh để không gặp phải tình huống nguy hiểm đó nữa.
Để trẻ nhận biết được hết các loại nguy hiểm, tôi dạy trẻ phân theo từng nhóm nguy hiểm. Các mối nguy hiểm trong nhà như: điện, nước nóng, quạt, lửa, dao kéo…Các mối nguy hiểm ngoài xã hội: bắt cóc, trộm cắp, xâm hại, cướp, lạc đường… Các mối nguy hiểm bất ngờ: cháy nổ, chó cắn, ong đốt, ngộ độc… Các mối nguy hiểm ngoài môi trường: bão, lũ lụt, bị ngã vào vũng lầy, sông nước…
Ví dụ: Để trẻ nhận biết các mối nguy hiểm trong nhà tôi sẽ kể cho trẻ nghe câu chuyện “Bạn An không nghe lời mẹ” nói về bạn An có bạn đến chơi và mẹ giao nhiệm vụ trông nhà cho 2 bạn, nhắc hai bạn không được nghịch ổ điện hay bếp ga, nhưng An và bạn mải chơi đồ hàng nấu ăn không nghe lời mẹ, bật bếp ga để chơi trò nấu ăn, may mẹ về kịp không thì đã bị cháy nhà vì An để chảo trên bếp quên không tắt. Qua đó cô giáo dục trẻ phải vâng lời mẹ, không được sử dụng những vật nguy hiểm: điện hay bếp ga mà chưa được sự đồng ý của mẹ
* Kỹ năng tự vệ sinh tránh lây lan dịch bệnh
Có câu nói “Nếu như bắt cho con một con cá, con sẽ có cá ăn cả ngày. Nhưng nếu dạy con con bắt cá, con sẽ có cá ăn cả đời” xuất phát từ tư duy này, cha mẹ và giáo viên dạy con biết tự vệ sinh ngay từ nhỏ để trẻ có thể tự chủ động trong mọi tình huống khi không có bố mẹ hay cô giáo ở bên. Hàng ngày, chúng tôi rèn cho trẻ học kỹ năng tự vệ sinh cơ bản như: rửa tay, kỹ năng tự đi vệ sinh, kỹ năng rửa mặt, kỹ năng xúc miệng nước muối, kỹ năng đeo khẩu trang đúng cách…Mỗi kỹ năng chúng tôi đều cho trẻ thực hiện hàng ngày và theo hiệu lệnh. Vì vậy mà đến cuối năm trẻ lớp tôi đã tự vệ sinh cho bản thân mình thành thạo và sạch sẽ.
* Kỹ năng khi bị lạc
Tôi đưa ra tình huống nếu được đi công viên hay siêu thị hay xem bắn pháo hoa mà bị lạc mất bố mẹ thì trẻ làm gì?
Trong tình huống này tôi giúp trẻ nhận thức ra những nguy hiểm có thể xảy đến với mình như: bị bắt cóc, bị đâm, không tìm thấy bố mẹ. Tôi dạy trẻ không được nói chuyện với người lạ, không đứng khóc nhè mà trẻ cần tìm đến những người mặc đồng phục hay đeo bảng tên, công an hay bảo vệ của siêu thị, công viên để nhờ giúp đỡ.
Tôi chia lớp nhành các nhóm đóng vai lần lượt: vai trẻ bị lạc, vai nhân viên siêu thị, công an, vai người lạ... để các con thực hiện tốt vai trò của mình. Đặc biệt tôi chú ý đến thái độ của trẻ khi bị lạc, tôi tạo động lực giúp trẻ tự tin tìm kiếm sự giúp đỡ tin cậy thì sẽ giải quyết được vấn đề.
Tôi dạy trẻ phải nắm được thông tin về gia đình mình, tên của bố mẹ, địa chỉ nhà, số điện thoại của bố mẹ. Tôi khuyến khích trẻ nhớ thông tin này bằng cách thưởng cho trẻ và hàng ngày hỏi trẻ để trẻ thi đua nhau
Tôi cũng hướng dẫn trẻ cách gọi điện đến số khẩn cấp: 113, 114, 115. Tôi cho trẻ diễn thử gọi điện và liên lạc với người thân để quan sát xem trẻ diễn đạt như thế nào khi gọi điện
* Kỹ năng xử lí khi bị bắt cóc
Tệ nạn bắt cóc trẻ em đang ngày một gia tăng trên cả nước. Kẻ xấu có thể đóng vai làm bất kì ai để dụ dỗ, mua chuộc trẻ đi theo mình. Vì thế tôi sẽ hướng dẫn trẻ xử lý tình huống khi bị bắt cóc bằng hình ảnh, phóng sự và trải nghiệm thực tế dưới sự hóa trang của giáo viên và các cô trong trường để trẻ được rèn luyện và trang bị kỹ năng ứng phó khi bị bắt cóc.
Các kỹ năng cụ thể tôi hướng dẫn cho trẻ khi bị bắt cóc đó là:
- Kỹ năng kêu cứu: tôi hướng dẫn trẻ kêu cứu thật to: “Cứu! Bắt cóc. Cứu! Bắt cóc” để nhờ mọi người xung quanh giúp đỡ.
- Kỹ năng đánh đạp vào kẻ xấu: tôi chú ý dạy trẻ không đánh ngực vì sẽ không có tác dụng, tôi hướng dẫn trẻ dùng mu bàn tay đánh vào mắt kẻ xấu sẽ làm kẻ xấu loạng choạng và từ đó có thể thoát ra vùng chạy.
- Kỹ năng giả vờ ngất: nếu dùng mọi biện pháp trên mà vẫn không thoát khỏi kẻ xấu, trái lại bị kẻ xấu đánh đập thì các con hãy giả vờ ngất xỉu, uể oải và nằm nhắm mắt, không cử động. Như vậy sẽ tránh bị kẻ xấu đánh đập tiếp, mặt khác khi thấy nạn nhân bị ngất kẻ xấu sẽ bối rối đi tìm cách cứu chữa, hoặc nghĩ rằng trẻ không đủ sức để trốn chạy nữa thì nhân cơ hội đó trẻ có thể dùng tai nghe để xác định và tìm cách trốn thoát hay cầu cứu người giúp đỡ.
* Biện pháp 4: Cần động viên, khen thưởng trẻ kịp thời
Khen ngợi, động viên là biện pháp vô cùng hữu hiệu để kích thích, nhằm củng cố lòng tin cho trẻ trong học tập hiệu quả. Bất kỳ một đứa trẻ phát triển bình thường nào đều có nhu cầu vươn lên khẳng định chính mình. Khen ngợi đúng mức và kịp thời sẽ kích thích trẻ đem hết năng lực của mình để hoạt động. Ngược lại, nếu không có sự khích lệ đúng đắn của giáo viên trước những thành quả mà trẻ đạt được, thì sẽ làm thui chột những ý tưởng sáng tạo của trẻ.
Với cách làm này tôi chủ động khen trẻ trong mọi hoạt động. Đặc biệt tôi chú ý đến những trẻ rụt rè, nhút nhát, dù những trẻ ấy làm được kỹ năng bình thường so với các bạn khác tôi cũng kịp thời động viên, khích lệ để lần sau trẻ tự tin hơn trong các hoạt động khác.
Đặc biệt để khen ngợi trẻ trẻ tôi qua tâm tới: “Bảng bé ngoan” vào cuối ngày. Đặc biệt tôi thiết kế 2 lá cờ xanh và đỏ, lá cờ xanh là dành cho trẻ thực hiện tốt kỹ năng, lá cờ đỏ là dành cho trẻ thực hiện tốt hoạt động trong ngày. Có nhiều bạn ngoan, học giỏi những lại ít lá cờ xanh vì thực hiện kỹ năng kém. Vì vậy tôi động viên, quan tâm kịp thời giúp trẻ rèn kỹ năng tốt hơn để được cắm cờ. Hoạt động mang đầy ý nghĩa, trẻ sẽ rất phấn khởi, tự hào về bản thân mình.
* Biện pháp 5: Tuyên truyền, phối hợp với phụ huynh
Việc hình thành kỹ năng sống nói chung và kỹ năng tự bảo vệ bản thân nói riêng cho trẻ không phải là chuyện một sớm một chiều mà là cả một quá trình. Chính vì vậy, nếu chỉ dạy trẻ kỹ năng sống ở trường mầm non thôi thì chưa đủ, mà trẻ cần được rèn luyện đều đặn ở nhà. Môi trường gia đình thường mang đến cho trẻ nhiều trải nghiệm và ảnh hưởng lớn đến quá trình hình thành kỹ năng sống ở trẻ.
Vì vậy ngoài việc được chăm sóc tốt ở trường, các cháu cần được sự quan tâm chăm sóc của gia đình do đó phụ huynh phải nắm bắt kiến thức về kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ.
Cô mời phụ huynh học sinh đến dự một số hoạt động của trẻ ở lớp để phụ huynh thấy rõ những điều mà trẻ được học qua đó cùng phối hợp với giáo viên nuôi dạy con mình tốt hơn.Tuyên truyền với phụ huynh qua góc “phụ huynh cần biết” cô dán những áp phích, tranh ảnh về kỹ năng tự bảo vệ và đảm bảo an toàn cho trẻ: không leo trèo lên tường rào, lan can, không nghịch vào đồ điện,… không đi theo người lạ, phòng tránh những vật dụng gây nguy hiểm, chấp hành luật an toàn giao thông đường bộ...
Chúng tôi mạnh dạn đề nghị với phụ huynh thường xuyên trao đổi với cô trong giờ đón trẻ và trả trẻ, đọc bản tin “phụ huynh cần biết” và gần gũi với trẻ để tìm hiểu các nội dung giáo dục kỹ năng sống trên lớp. Đồng thời phối hợp giáo dục rèn luyện cho trẻ ở nhà và phản ánh kết quả qua lại cả hai phía đều biết được tình hình của trẻ.
Bản chất việc hình thành kỹ năng tự bảo vệ cho trẻ không chỉ dừng lại ở nhận thức, mà nó còn bao gồm cả việc bắt chước những hành động đúng, nên làm trong thời điểm nào đó. Đồng tình với quan điểm này của tôi nên dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, tôi và phụ huynh đều cố gắng làm gương cho trẻ từ việc nhỏ nhất.
VD: Dùng lót tay khi bắc xoong nồi trên bếp nóng, đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy, chấp hành nghiêm chỉnh luật giao thông, rửa sạch và gọt hoa quả trước khi ăn..
Nhận thức được tầm quan trọng của biện pháp này, chúng tôi thường trao đổi, tuyên truyền phụ huynh hiểu những việc nên và không nên đối với trẻ để giúp trẻ có kỹ năng sống tốt, trẻ có kỹ năng tự bảo vệ bản thân, tự tin trong cuộc sống. Trẻ luôn bắt chước người lớn và cha mẹ trẻ là những người lớn gần gũi trẻ nhất. Vì vậy các bậc làm cha làm mẹ đừng vô tình bỏ qua những cơ hội đơn giản và thuận lợi hàng ngày để hướng dẫn con những thói quen tốt.
Những chuyển biến tích cực trong nhận thức và sự phối hợp chặt chẽ của phụ huynh đã tạo điều kiện cho tôi nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng tự bảo vệ và đảm bảo an toàn cho trẻ.
III.2 Tính mới, sáng tạo:
Tính mới:
Trong quá trình thực hiện đề tài, để trẻ biết tự bảo vệ bản thân mình trước hết tôi tiếp tục duy trì và phát huy những ưu điểm của các giải pháp đã thực hiện (Thông qua các tiết học, các hoạt động trong ngày, công tác tuyên truyền tới các bậc phụ huynh). Chúng tôi khắc phục những hạn chế tồn tại: Trẻ còn ỉ lại vào người lớn, nhút nhát, thiếu tự tin bằng cách động viên khen thưởng, bồi dưỡng thêm những kỹ năng cần thiết là giải pháp mà chúng tôi chú trọng, lựa chọn để tổ chức thực hiện giúp trẻ chủ động việc tự bảo vệ bản thân mình trong cuộc sống.
Ngoài việc chăm chỉ, chịu khó sưu tầm, học hỏi để có kiến thức đầy đủ nhất về kỹ năng dạy trẻ tự bảo vệ bản thân tôi đã tổng hợp được tất cả kiến thức nêu trên và lan tỏa tới toàn thể giáo viên trong nhà trường. Từ đó giúp việc lan tỏa kiến thức, không chỉ học sinh lớp tôi mà học sinh toàn trường đều được học kỹ năng để tự bảo vệ bản thân mình. Rèn cho trẻ toàn bộ những kỹ năng cần thiết nhất để tự bảo vệ bản thân mình. Những kỹ năng này đều là những kỹ năng mới, chưa được dạy trong chương trình học của trẻ. Như kỹ năng xử lí khi bị bắt cóc, kỹ năng khi bị lạc, kỹ năng nhận biết nguy hiểm, kỹ năng tránh lây lan dịch bệnh… Từ đó trẻ đã được thực hành và trang bị cho mình những kỹ năng cần thiết nhất để tự bảo vệ bản thân mình.
Trước đây khi động viên, khen thưởng trẻ tôi thường chỉ dùng lời hoặc có những món quà nhỏ. Nhưng năm học này tôi đã sáng tạo thêm các hình thức động viên, khen thưởng khác, đó là: tôi tự làm huy chương chiến sỹ tự tin để trao cho trẻ, đặc biệt là những trẻ nhút nhát khi làm được kỹ năng nào đó. Ngoài ra tôi còn sáng tạo ở “Bảng bé ngoan”, nếu như năm học trước chỉ có 1 lá cờ đỏ thì năm nay tôi đã thiết kế 2 lá cờ xanh và đỏ, lá cờ xanh là dành cho trẻ thực hiện tốt kỹ năng, lá cờ đỏ là dành cho trẻ thực hiện tốt hoạt động trong ngày. Có nhiều bạn ngoan, học giỏi những lại ít lá cờ xanh vì thực hiện kỹ năng kém. Vì vậy tôi động viên, quan tâm kịp thời giúp trẻ rèn kỹ năng tốt hơn để được cắm cờ.
Chúng tôi thường xuyên gửi chương trình học, kỹ năng trẻ được học hàng tuần để bố mẹ vào nhóm zalo của lớp để phụ huynh phối hợp cho trẻ thực hiện ở nhà. Phụ huynh lớp nhận được nhiều thông tin, cũng quan tâm, phối hợp và rất nhiệt tình ủng hộ để cùng tham gia quá trình rèn luyện cho trẻ.
Tính sáng tạo:
- Khơi gợi, mở rộng tầm hiểu biết, óc tưởng tượng, sự linh hoạt trong hành động, lời nói, suy nghĩ về cách xử lý một số kĩ năng tự bảo vệ bản thân ở trẻ.
- Lấy trẻ làm trung tâm trong hoạt động giúp trẻ có một số kĩ năng tự bảo vệ bản thân để giúp trẻ 3-4 tuổi mạnh dạn tự tin thích nghi tốt hơn trong cuộc sống
- Tổ chức cho trẻ học kỹ năng bảo vệ lồng ghép vào mọi hoạt động nhưng dưới dạng tình huống, trò chơi, câu đố, câu chuyện, bài thơ hay bài hát. Từ đó giúp trẻ tiếp thu kiến thức để tự bảo vệ bản thân mình một cách tự nhiên. Bài học cũng trở nên sôi động, hấp dẫn trẻ hơn rất nhiều.
III.3 Phạm vi ảnh hưởng, khả năng áp dụng của sáng kiến
Có khả năng áp dụng, rộng rãi được ở các trường mầm non công lập cũng như tư thục và các trường tiểu học trong quận Ngô Quyền và thành phố Hải Phòng.
III.4 Hiệu quả, lợi ích thu được từ sáng kiến
a. Hiệu quả kinh tế:
- Kĩ năng tự bảo vệ cho trẻ trong trường học là một trong những kĩ năng mà tôi và các giáo viên trong trường đã dạy cho trẻ. Vì vậy, phụ huynh không cần thiết đưa con đến các trung tâm dạy kĩ năng sống mà trẻ vẫn lĩnh hội được các kĩ năng trong cuộc sống hàng ngày nên tôi đã tiết kiệm cho phụ huynh số tiền học kĩ năng sống hàng tháng.
- Tận dụng hiệu quả nguyên vật liệu đã qua sử dụng như: Bìa lịch, bìa cattong, sách báo cũ,…. Để tạo ra các hoạt cảnh cho trẻ. Nếu không vận động được phụ huynh, tôi sẽ mất số tiền mua nguyên vật liệu mới.
b.Hiệu quả về mặt xã hội:
-Qua quá trình thực hiện đề tài trẻ được tham gia trực tiếp vào các tình huống thực tế, trẻ được thực hành thường xuyên trên lớp và ở nhà.
- Trẻ có sự chuyển biến rõ nét về việc hình thành các kỹ năng sống: Kỹ năng tự bảo vệ, kỹ năng đảm bảo an toàn, biết cách xử trí những hoàn cảnh đó xảy ra. Đặc biệt kỹ năng tự vệ sinh 100% trẻ biết tự vệ sinh để bảo vệ bản thân mình.
+ Trẻ biết tránh xa những đồ vật gây nguy hiểm, không chơi ở những nơi nguy hiểm: ao, hồ, sông, suối, ngoài đường, bụi rậm…,không trêu những con vật cắn người, trẻ biết giữ an toàn khi vui chơi
+ Trẻ biết không nên đi theo và nhận quà của người lạ
+ Trẻ biết kêu cứu khi gặp nguy hiểm, biết đề nghị sự giúp đỡ của người khác khi cần thiết
+ Trẻ biết không cho người khác chạm vào các vùng riêng tư (vùng nhạy cảm) của mình và không chạm vào vùng nhạy cảm của người khác.
+ Biết xúc miệng nước muối sau khi ăn xong, biết ăn miếng nhỏ, nhai kĩ, khi ăn không đùa nghịch
- Giúp trẻ có được một số kĩ năng phòng chống xâm hại tới cơ thể trẻ, cách xử lý khi người lạ cho quà và dụ dỗ đi theo, khi chẳng may bị lạc, gặp thiên tai, cháy nổ trẻ sẽ
c. Giá trị làm lợi khác:
- Các bậc phụ huynh rất vui khi con em mình có những kiến thức bảo vệ bản thân khi gặp người lạ, bị lạc, phòng tránh xâm hại, khi có hỏa hoạn hay rủi ro do thiên tai gây ra góp phần giúp cho trẻ được phát triển một cách toàn diện.
- Phụ huynh hưởng ứng, thường xuyên trao đổi và cùng phối kết hợp với giáo viên để cùng rèn kỹ năng sống cho trẻ và rất tin tưởng cô giáo bởi họ tự nhận thấy sự tiến bộ rõ rệt của con mình.
- Một số phụ huynh trước đây không cho con làm những việc mà giáo viên giao cho trẻ thực hiện khi về nhà nay đã nhận thức được vấn đề, họ đã rất nhiệt tình phối hợp và rất yên tâm khi đưa con đến lớp.
Trên đây là bản mô tả sáng kiến về nội dung “Dạy trẻ sử dụng một số kỹ năng tự bảo vệ bản thân để giúp trẻ 3-4 tuổi mạnh dạn tự tin thích nghi tốt hơn trong cuộc sống”. Rất mong nhận được sự đóng góp, xây dựng ý kiến của các cấp lãnh đạo và bạn bè đồng nghiệp để tôi làm tốt hơn nữa trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
| |
| | Nguyễn Thị Hường Giáo viên trường Mầm non 20-10 | |